طی یادداشتی مطرح شد؛
ال نینو چگونه به ایران می رسد؟
به گزارش گل پیچ، معاون آموزش جمعیت هلال احمر خوزستان جزئیاتی از ال نینو و تأثیر آن بر تعدد سوانح طبیعی بخصوص سیل های خارج از فصل و خشکسالی ارائه نمود.
به گزارش گل پیچ به نقل از مهر، «ال نینو» یک تغییر یا آشفتگی سیستم جو و اقیانوس در حوزه استوایی یا حاره ای اقیانوس آرام است. ال نینو چگونه به ایران می رسد و چگونه بر تعدد سوانح طبیعی بخصوص سیل های خارج از فصل و خشکسالی اثر می گذارد؟ آیا ال نینو بحران در هم تنیدگی سوانح را تشدید می کند؟ جمعیت هلال احمر برای پیشگیری چه می تواند بکند؟ یادداشت مجتبی طحان، معاون آموزش جمعیت هلال احمر خوزستان که در زیر آمده است؛ شناختی به خواننده می دهد تا به پاسخ این سوالات نزدیک شود.
رویدادهای مهم دهه های اخیر جهان از نظر سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، جغرافیایی و انسانی نشان داده است که جوامع بشری پیوسته دستخوش حوادث طبیعی یا تمایلات مخرب انسان ها که سبب بروز بحران های متعدد می شود، بوده است. روزی نیست که اخبار در ارتباط با بحران های کوچک و بزرگ که در گوشه و کنار دنیا رخ می دهد، در وسایل ارتباط جمعی منعکس نشود؛ این بحران ها امکان دارد تا آنجا پیش برود که اعتبار و منافع داخلی و خارجی جوامع و کشورها را مورد تهدید قرار دهد. با عنایت به رشد سریع تغییرات اقلیمی در سالهای اخیر که سبب بروز حوادث و بلایای مختلفی همچون سیل، خشکسالی، ریزگردها و ذرات معلق، آتشسوزی های گسترده، برف و کولاک شدید، گرمای طاقت فرسا و موراد دیگر شده است، زنگ خطر را برای کشورهای سراسر گیتی و جوامع مختلف به صدا درآورده و دراین میان، بعضی از کشورهای توسعه یافته هم در رویارویی با این حوادث، فعالیتهای تأثیرگزاری را انجام داده اند.
«ال نینو» که اینروزها به باردیگر به بحث داغی در میان مردم، رسانه ها و دستگاههای مختلف بدل شده است، یکی از پدیده های خاص و شگفت کره زمین می باشد که تحقیقات مختلفی بر روی آن انجام شده است. در واقع ال نینو یک تغییر یا آشفتگی سیستم جو و اقیانوس در در حوزه استوایی یا حاره ای اقیانوس آرام است که بیشتر در سواحل غربی آمریکای جنوبی و نزدیک به خط استوا اتفاق می افتد. این آشفتگی یا تغییر می تواند تأثیرات بسیار زیادی بر حیات موجودات زنده در اکوسیستم های خشکی و آبی داشته باشد. این اثرات می تواند شامل مرگ صدها هزار مرغ دریایی به سبب کم شدن ماهی های کولی که این ماهی ها هم به سبب گرم شدن آب سواحل غربی آمریکا و کم شدن مواد غذایی، از بین می روند در آلاسکا، حریق جنگلها در اندونزی و استرالیا، کاهش صید آبزیان و طغیان رودخانه ها خصوصاً در پرو و اکوادور باشد. بعنوان مثال تاثیر ال نینو در کالیفرنیای جنوبی و مکزیکو به شکل افزایش طوفان ها و بارندگی های شدید ردیابی شده است، در حالیکه شمال استرالیا آب و هوایی خشک و کم باران را تجربه می کند. دست کم در عرض های پایین جغرافیایی عمده آن چه که تغییر اقلیم انگاشته می شود، به واقع همان تاثیر پدیده ال نینیو است. مستندات نشان داده است که در پنجاه سال قبل بسامد وقوع خشکسالی در جهان کاملا با وقوع ال نینو منطبق است. شاید حتی بتوان بخش قابل توجهی از خشکسالی های اخیر خاورمیانه را به ال نینو نسبت داد. نشانه های آشکاری می گویند که افزایش ۲۲ درصدی مناطق فوق خشک جهان که در قرن بیستم رخ داده، به طور عمده تحت تاثیر فعالیت ال نینیو در دهه هشتاد بوده است. تحقیق دیگری می گوید که دو منشأ عمده، سبب بارندگی در خاورمیانه، غرب اقیانوس هند و شرق دریای سرخ است و این دو منبع مهم بشدت تحت تاثیر ال نینیو قرار دارند. مطالعات انجام شده نشان داده است که اثر ال نینو در ایران هم محسوس است به این مفهوم که در سال پس از ال نینو، سراسر ایران به جز برخی از مناطق کشور، میانگینِ دمای بالاتر از میانگین ۳۰ ساله و بارندگی کمتر از میانگین ۳۵ ساله داشته است. ال نینو را نباید به صورت یک اتفاق ساده دانست، بلکه زنجیره ای از اتفاقات و وقایع مرتبط به هم است که از اقیانوس آرام شروع و اثرات مستقیم آن به طور عمده در اطراف خط استوا و کشورهای منطقه استوا (مانند شیلی، مکزیک، آرژانتین، اندونزی، مالزی، گینه، جنوب هند و …) مشاهده می شود، اما اثرات غیر مستقیم یا جانبی آن بر تمام دنیا همچون کشور ما ایران هم محسوس است.
در واقع اثرات این پدیده شامل تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی می باشد که خود این اثرات با عنایت به شدت و استمرار به صورت ضعیف، متوسط و قوی دسته بندی می گردند. به طور مثال ال نینوی سال ۱۹۹۷-۹۸ سبب مرگ ۲۳۰۰۰ نفر گردید. نگاهی متفاوت فارغ از این که پدیده ال نینو سبب بروز تغییرات متفاوت اقلیمی و بخصوص سرمای شدید در جهان و به تبع آن در کشور ما ایران شود، بروز و یا عدم حدوث آن، توجه ما را به مفاهیمی مهم و حیاتی جلب می کند که در سطور زیر به بخشی از آنها اشاره خواهد شد. ۱- بروز پدیده ال نینو در جای خود باید توسط کارشناسان ذی ربط مورد مداقه و بررسی قرار گرفته و با یک رویکرد علمی، جوانب آن سنجیده شده و بعنوان یک اخطار به مردم اطلاع رسانی شود. حتی این پدیده خاص می تواند برای جوامع بشری بعنوان یک تهدید و البته یک فرصت هم قلمداد شده و به دستیابی انسان به آمادگی حداکثری کمک شایانی کند. ۲- اگر به پدیده ال نینو بعنوان یک مخاطره بحران ساز بنگریم، چند مفهوم بسیار مهم و اساسی نمایان شده و مورد توجه متخصصان حوزه مدیریت بحران قرار می گیرد. همانگونه که می دانیم مدیریت بحران مجموعه ای از مفاهیم نظری و تدابیر عملی در ابعاد سیاستگذاری، برنامه ریزی، سازماندهی، هماهنگی و کنترل جهت مقابله با بلایا در مراحل قبل، هنگام و پس از وقوع حوادث می باشد که مهترین هدف آن، کسب اطمینان از آن است که بحران ها کمترین اثرات و نتایج زیانبار جانی، مالی و زیست محیطی را به بار آورند. ۳- یکی از مفاهیم فوق العاده مهم و تخصصی در مراحل ابتدایی مدیریت بحران، مدیریت خطرپذیری است که خود از دو جز تحلیل مخاطرات و تحلیل صدمه پذیری تشکیل شده است. مخاطرات در واقع عوامل تهدید کننده یک جامعه یا سازمان محسوب می شوند. برای مثال یک اگر به ال نینو به تنهایی نگاه شود، یک پدیده آب و هوایی است در حالیکه می تواند با تشکیل تغییرات شدید اقلیمی در مناطق مختلف جهان، یک عامل خطرآفرین محسوب شود. همینطور برای تحلیل صدمه پذیری دو جز قابلیت صدمه (مجاورت با یک گسل) و تاب آوری (مقاومت ساختمان ها در مقابل زلزله) مورد بررسی قرار می گیرد. ۴- یکی از مهم ترین اهداف مدیریت بحران، پیشگیری و کاهش اثرات مخرب بلایا است که شاید دلیل اصلی نگارش این مطلب باشد. پیشگیری بعنوان یک هدف بزرگ حاصل تشریک مساعی مردم و مسؤلان است که می تواند موجبات کاهش حداکثری آثار بلایا را در پیش داشته باشد. پیشگیری این گونه تعریف می شود: مجموعه عملیاتی که با هدف کاهش پایدار خطر در رویارویی با مخاطرات و یا به منظور کاهش احتمال وقوع خطر و عوارض ناشی از آن صورت می گیرد. اقدامات پیشگیرانه از یک منظر به دو دسته اقدامات ایستا و اقدامات پویا تقسیم می شود. اقدامات ایستا شامل تدوین، اجرا، توسعه و بکارگیری مقررات و قوانین در ساخت و ساز بناها، کاربری صحیح اراضی، منطقه بندی و استفاده از روشهای فنی مورد استفاده در برنامه ریزی شهری است که که صدمه پذیری را کم می کنند. اقدامات ایستا در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه با هم متفاوتند. این امر ناشی از تفاوت در شرایط اجتماعی و اقتصادی آنهاست. کشورهای توسعه یافته در انجام برنامه ریزی کاهش اثرات بلایا پیشتاز بوده و بر مبنای مطالعات انجام شده در قالب سیستم های اجتماعی و اقتصادی حاکم بر جامعه خود، به شاخصهای مناسب دست یافته اند. اما کشورهای درحال توسعه بدون انجام تحلیل وضع موجود، تلاش در به کارگیری روش ها و روشهای فنی مورد استفاده در کشورهای توسعه یافته داشته اند. ازاین رو، اقدامات ایستا در این کشورها عملاً تاثیر کمی بر کاهش اثرات مخرب بلایا داشته است. اقدامات پویا، اقداماتی همچون آموزش همگانی، تدوین برنامه هایی برای بهبود کیفیت منازل مسکونی، انتقال صنایع از نقاط صدمه پذیر و استقرار آنها در مکانهای امن، تنوع بخشیدن به فعالیتهای اقتصادی برای ایجاد پتانسیل جایگزین و… را شامل می شوند. البته اقدامات پویا مستقل از اقدامات ایستا هم می تواند به اجرا گذاشته شود. این در حالیست که اقدامات ایستا بدون انجام اقدامات پویا، قابل اجرا نیست. بعضی از اقدامات پویا لازم است در چارچوب برنامه ریزی های فرهنگی و اجتماعی به جامعه عرضه شوند. ۵- یکی از مراحل مهم چرخه مدیریت بحران، مرحله آمادگی شمرده می شود که خود شامل مراحلی از قبیل برنامه ریزی، سازماندهی، آموزش، تجهیزات و امکانات، تمرین و مانور، ارزیابی و بازبینی است. در این مرحله اقدامات لازم برای مواجهه با بلایای قریب الوقوع در یک جامعه صورت می گیرد. مهم ترین اقدامی که در این مرحله به انجام می رسد برنامه ریزی است. برنامه ریزی نحوه پاسخگویی به بلایا یعنی چگونگی اقدامات لازم به هنگام وقوع یک بلا یا یک موقعیت اضطراری و مجموعه کارهایی که لازم است انجام گیرد را مشخص می کند. نکته قابل توجه اینست که فعالیتهای این مرحله به حفظ جان انسان ها و به حداقل رساندن صدمه های وارده کمک خواهد نمود. ۶- با عنایت به نکاتی که گفته شد، یکی از علل مهم تلفات و صدمات پایین در کشورهای توسعه یافته، توجه به مراحل پیشگیری و آمادگی در رویارویی با بحران هاست که کشور ما در رسیدن به نقطه مطلوب، فاصله بسیاری دارد و به رغم تلاشهای صورت گرفته در قسمت نظری مدیریت بحران، در زمینه عمل برای دستیابی به اهداف استراتژیک نیازمند نگاه ویژه و مسئولانه آحاد مردم و البته مسؤلان و متولیان امور هستیم. ۷- احتیاج به هماهنگی و تمرین ستادی دستگاههای مرتبط و درگیر در مدیریت بحران بخصوص در مرحله پاسخ بعنوان یک اصل مهم و اساسی شمرده می شود که علاوه بر برنامه های مشخص و عادی، می بایست با سرعت و دقت بیشتر و با نظارت مدیران بحران استان ها تا پیش از فرارسیدن فصل سرما در دستور کار قرار گیرد. چون که در حوادث متعدد عدم هماهنگی عملیاتی به کرات مشاهده شده و سبب بروز مشکلات فراوانی شده که بعضی از آنها غیر قابل جبران بوده اند. مانورهای توجیهی، دورمیزی، محدود، عملکردی و تمام عیار، تمرین های ذهنی و عملیاتی، تدوین و بازخوانی مجدد وظایف اعضای کارگروه مدیریت بحران در رویارویی با تبعات پدیده ال نینو علاوه بر ایجاد آمادگی، تعامل و همدلی در کارگروه های تخصصی مدیریت بحران می تواند بعنوان یک سیاست مهم کاری، سرلوحه انجام فعالیت ها قرار گیرد. همینطور نشست های مشترک کارگروه های تخصصی و مانورهای آموزشی با هدف تبیین مجدد وظایف اعضا با عنایت به نیازسنجی جدید می تواند بر اثرگذاری عملیات پاسخگویی و عدم تداخل وظایف ذاتی کمک شایانی نماید. ۸- شناسایی نقاط ضعف و قوت دستگاههای درگیر در حوادث توسط بازرسان و ناظران درون و برون دستگاهی بعنوان گامی سرنوشت ساز به شمار می آید. اگر این نظارت و بررسی به دور از حاشیه و سوگیری باشد، می تواند سبب ارتقای توان امدادی و پاسخگویی اضطراری دستگاه ها و پرکردن خلاء موجود در عرضه خدمات به صدمه دیدگان احتمالی شود. ارزیابی و بررسی حضور اعضای کارگروه بحران در حوادث گذشته، بهره گیری از توان مشاوران مدیریت بحران، تلاش در جهت رفع نقصها و نقصهای موجود هم می تواند به سربلندی کشور در مقابل پدیده ال نینو و تبعات احتمالی آن بشدت کمک نماید. ۹- یکی از مهم ترین کارها که از مراحل آمادگی و پیشگیری آغاز و شاید بتوان اظهار داشت که پایانی ندارد، آموزش همگانی است. مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خود، بعنوان یک اصل فناناپذیر شناخته شده و در طول تاریخ بارها برکات آنرا مشاهده کرده ایم. استفاده از ظرفیت رسانه ها و پایگاه های اجتماعی و حتی شیوه های سنتی می تواند به مدد آموزش همگانی، باعث کاهش آثار منفی پدیده ال نینو شود. البته می بایست برنامه ریزی سریع برای این امر مهم صورت پذیرد. نقش سازنده و حیاتی سازمان های مردم نهاد، مدارس و دانشگاه ها در انتقال مفاهیم مرتبط هم نباید فراموش شود. ۱۰- در جهت ایجاد آمادگی در مقابل مشکلات احتمالی این پدیده اقلیمی، موارد گوناگونی وجود دارد که از آن جمله میتوان به ایجاد شناخت و آمادگی عملیاتی در نیروهای امدادی در رویارویی با این پدیده خاص، استفاده مطلوب از سیستم مدیریت جغرافیای شهری(GIS)، برنامه ریزی جهت استفاده از توان بخش خصوصی و مشارکت در مراحل چهارگانه مدیریت بحران، ذخیره سازی اقلام زیستی و معیشتی مانند خوراک، پوشاک، دارو و غذا و سایر اقلام ضروری در انبارهای مختلف و مختلف، ذخیره سازی سوخت برای ژنراتورها، موتورهای برق، ماشین آلات امدادی و …، پیشبینی وسایل گرما زا با سوختهای متفاوت، بررسی و رفع کمبودهای مراکز و پایگاه های امدادی دستگاههای درگیر از قبیل اورژانس، هلال احمر و راهداری، بازرسی شرکتهای گاز، برق، مخابرات، آب و فاضلاب شهری و روستایی و سایر دستگاههای ذی ربط از تأسیسات و زیرساخت های موجود به منظور رفع نقصها و پیشگیری از اختلال در عرضه خدمات رسانی، ایجاد مسیرهای جایگزین و شناسایی معبرهای مورد نیاز در مواقع ضرورت برای امداد رسانی و موارد دیگر اشاره نمود. مواردی که در این مجال ذکر شد، با بهره گیری از تجربه های انسان های فرهیخته ایست که در کوران حوادث مختلف بین المللی، ملی و منطقه ای به دست آمده اند. اگر بپذیریم که «گذشته، چراغ راه آینده است»، باید از تجربه های گرانب های بحران های گذشته، درسهای فراوانی فراگرفت و در عمل آنها را پیاده کرد. دراین میان از نقش مؤثر فرهنگ سازی هم نباید غافل بود که تفاوت کشورهای توسعه یافته با سایر کشورهای درحال توسعه و حتی توسعه نیافته در نوع نگرشی است که به حوادث داشته و دارند و رمز موفقیت در کاهش آثار مخرب بلایا هم به همین مقوله بر می گردد.
منبع: golpich.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب