بهسازی پارك پردیسان

خبرگزاری مهر، گروه جامعه- مسعود بُربُر: روزی كه عیسی كلانتری رئیس سازمان محیط زیست و محمدعلی نجفی شهردار تهران برای بهسازی پارك پردیسان تفاهم نامه امضا كردند، هر دو از احیای «ریه های پایتخت» و «زون تنفسی تهران» در قالب یك «اكوپارك» سخن گفتند، اما حضور ماموران شهرداری از بامداد فردای تفاهم نامه در این پارك، نفس فعالان محیط زیست و قلب گونه های گیاهی و جانوری آن را به لرزه انداخت.
آخانی با اشاره به سخنان كلانتری كه گفته بود سازمان محیط زیست توان كافی برای اداره این پارك را ندارد می گوید: سازمانی كه نمی تواند ۱۷۰ هكتار را در تهران آن هم در محل استقرار ساختمان مركزی خودش مدیریت كند چه تضمینی وجود دارد كه بتواند از ۱۲ درصد مساحت پرارزش كشور حفاظت كند؟ فعالان محیط زیست با تعابیری همچون «فروش پارك پردیسان به شهرداری»، «گیاه كُشان در پردیسان» و «ساخت دماغ عملی برای پایتخت» از این تفاهم نامه یاد می كنند و عدم انتشار هیچ گونه جزییاتی از طرح بهسازی پارك هم به این دغدغه ها دامن زده است.
از اكوپارك تا موزه تنوع زیستی
اوایل دهه ۵۰ و در آغازین روزهای تاسیس سازمان محیط زیست بود كه وزارت كشاورزی و یكی از بنیادهای وقت، زمین كنونی پارك پردیسان را در اختیار این سازمان گذاشتند تا به «پارك طبیعت» و «اكوپارك» بدل شود. قرار بود اقلیم های مهم جهان در این پارك شبیه سازی شود و نقشه هایی با جزئیات هم برای اجرای این طرح تهیه شد. بازاری شبیه بازار اصفهان، موزه ای با عنوان آب، و موزه تنوع زیستی بخشی از مواردی بود كه برای اكوپارك پردیسان در نظر گرفته شده بود. بعد از انقلاب با فراموشی این طرح، تعرضاتی به پارك پردیسان رخ می دهد. با آخر جنگ تحمیلی و در فضای سازندگی، برخی نهادها مدعی مالكیت زمین پارك پردیسان می شوند اما سازمان محیط زیست موفق می گردد دو بار حكم قضایی بگیرد كه مالكیت پارك پردیسان متعلق به این سازمان است. سند منگوله داری هم برای این «ملك» به نام سازمان محیط زیست صادر می گردد.
در دوران مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی، كرباسچی شهردار تهران پیشنهاد می كند طرح قدیمی را اجرا نماید و در قبال آن بتواند در بخشی از پارك یك بازارچه بوجود آورده و از آن كسب درآمد كند. موضوعی كه مورد قبول سازمان محیط زیست واقع نمی شود و دعوای بلند مدت سازمان و شهرداری تهران را كلید می زند. در همین شرایط سازمان محیط زیست چند ساختمان در مجموعه می سازد، موزه تنوع زیستی را راه اندازی می نماید و ساختمان كنونی این سازمان را هم افتتاح می كند. ساختمانی كه به قول محمدجواد محمدی زاده رئیس بعدی این سازمان در زمان محمود احمدی نژاد حتی آخر كار هم نداشته است!
در دوران مدیریت محمدی زاده ادعا می گردد كه دولت قصد فروش پارك را داشته اما دولت مبحث را كتمان می كند تا اینكه معصومه ابتكار به عنوان یكی از اعضای شورای شهر تهران مصوبه هیئت دولت برای فروش پارك پردیسان به بنیاد ایثارگران ناجا را افشا می كند و مشاجره لفظی بین او و محمدی زاده شكل می گیرد. مصوبه ای كه سرانجام ابتكار موفق به لغو آن می گردد.
در مورد این كه الان قرار است چه اتفاقی بیفتد تا این لحظه شهرداری و سازمان محیط زیست هیچ طرحی به مردم عرضه نداده اند. صرفاً گفته اند امیدواریم طی یك سال بهسازی انجام شود. طرحی كه قرار است در یك سال به سرانجام برسد باید همه جزییاتش درآمده باشد ولی این جزئیات كجاست مشخص نیستبا حضور معصومه ابتكار به عنوان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، علیرضا دبیر در صحن شورای شهر تهران از او درخواست كرد به مردم تهران هدیه بدهد و پارك پردیسان را در اختیار شهرداری بگذارد. پاسخ ابتكار آن بود كه پارك پردیسان سند متعلق به سازمان محیط زیست دارد و هم اكنون هم متعلق به مردم است. نهایتاً سازمان محیط زیست رضایت داد كه شهرداری تهران حاشیه های بزرگراه ها را به فاصله چندمتر ساماندهی فضای سبز كند.
سرانجام با حضور عیسی كلانتری باآنكه مالكیت پارك پردیسان در اختیار سازمان است اما طی تفاهم نامه ای، مدیریت بهسازی آن به مدت «۱۵ سال» در اختیار شهرداری تهران قرار می گیرد.
هیچ جزییاتی درباره بهسازی پردیسان عرضه نشده است
حمیدرضا میرزاده خبرنگار و فعال محیط زیست درباره این تفاهم نامه به خبرنگار مهر می گوید: متن این تفاهم نامه اصلاً چیز خوبی نیست. البته امضای یك چنین تفاهم نامه ای برای برون سپاری خوب است اما نگرانی آنجاست كه مدت زمان این تفاهم نامه برای شروع خیلی طولانی است. ۱۵ سال است و ۱۵ سال عمر چهار دولت یعنی چهار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است. در خوشبینانه ترین حالت سه رئیس بعدی این سازمان هم باید بدون اینكه در این تفاهم نامه نقشی داشته باشند آن را بپذیرند.
وی تاكید می كند: شهردار هم ممكن است در این مدت تغییر كند و آقای نجفی برود و دوتا شهردار دیگر هم عوض شود و ما نمی دانیم رویكرد این شهرداری آینده چه خواهد بود. حتی اگر مثبت ترین نگاه را هم به شهرداری فعلی داشته باشیم نمی دانیم رویكرد آن دو سه شهردار دیگر چیست.
این فعال محیط زیست ادامه می دهد: باید روشن كنیم اصلاً پارك پردیسان را برای چه می خواهیم؟ آیا پارك شهری بزرگ با چمن و آسفالت باشد؟ یا جایی مثل پارك طالقانی یا حتی سنترال پارك نیویورك كه یك قطعه دست نخورده ای از طبیعت ما را با كمترین دست اندازی انسانی به نمایش بگذارد؟
با مبلغ ۳۰۰ میلیارد تومان كه برای بهسازی پارك پردیسان در نظر گرفته شده، بقیه پردیسان هم از بین خواهد رفت و تبدیل به پارك شهری می گردد. فهم اكولوژیك در دنیای امروز تاكید می كند كه باید از دستكاری طبیعت خودداری شود. با خرج نكردن می توانیم پارك پردیسان را حفظ كنیم نه با خرج كردنمیرزاده تصریح می كند: اولا در مورد این كه الان قرار است چه اتفاقی بیفتد تا این لحظه شهرداری و سازمان محیط زیست هیچ طرحی به مردم عرضه نداده اند. صرفاً گفته اند امیدواریم طی یك سال بهسازی انجام شود. طرحی كه قرار است در یك سال به سرانجام برسد باید همه جزییاتش درآمده باشد ولی این جزئیات كجاست مشخص نیست.
وی با اشاره به بازدیدش طی روزهای بعد از تفاهم نامه از پارك پردیسان تاكید می كند: هنوز در پارك تغییر محسوسی دیده نشده است.
چیزی كه البته مورد تأیید همه كارشناسان این حوزه نیست.
بگذاریم فضای سبز كشور شبیه خودش باشد
حسین آخانی استاد محیط زیست دانشگاه تهران در این باره می گوید: طراحی و كاشت گونه های گیاهی در فضای سبز ایران درست مانند دماغ های عملی است. به جز شمال كشور، بقیه ایران خشك و نیمه خشك و دارای اقلیم قاره ای است. طبیعت در چنین شرایطی كاری كرده است كه موجوداتش با شرایط حاكم بسازند. بنابراین گیاهان در فصل گرم تابستان اغلب خشك می شوند. یا اینكه آنهایی قادر به زندگی هستند كه توانمندی های خاصی دارند مانند داشتن فتوسنتز چهار كربنه و یا پوشش كركی و ریشه های بلند. یك طراح و برنامه ریز و مسئول فضای سبز باید این واقعیت را بپذیرد كه ایران اروپا نیست، ژاپن نیست، مالزی نیست. ایران چیزی است شبیه آنكارا، جده، كابل، آریزونا، بغداد، قاهره، تاشكند، عشق آباد و البته تهران، اصفهان، شیراز، كرمان و بندرعباس. بنابراین فضای سبز كشور باید اولا شبیه خودش باشد، ثانیا اگر هم بناست از جایی الگو بگیرد باید با شرایط آب و هوایی و زیست بوم ایران همنوایی داشته باشد.
وی تاكید می كند: اینكه بخواهیم همه تهران را در طول سال سبز و پر گل نگه داریم؛ می شود، اما به شرطی كه هزینه اش را بدهیم، به شرطی كه به مردم دروغ بگوییم، بی قوارگی آن را تحمل كنیم و آبش را هم فراهم كنیم، عین دماغ های عملی. آنها كه به علف های خشك شده پردیسان نگاه می كنند و می گویند اینجا مرتع خشك است و باید احیا شود، همان هایی هستند كه با خودشان هم جدال دارند و از بودن در جلدی ایرانی ناراحتند. آنها چشمانشان را به زیبایی های پردیسان در بهار می بندند. آنها از جنس كسانی هستند كه هنوز تقدیرشان زیستن در خارج ایران را آماده نكرده و می خواهند جزیره ای كاذب بسازند كه تا آنجا كه ممكن است ایران واقعی را نبینند.
این گیاه شناس و فعال محیط زیست توضیح می دهد: من به عنوان كارشناس سابق سازمان و كسی كه سال ها تنوع زیستی پردیسان را تحقیق كرده ام، از حق حاكمیت سازمان محیط زیست برای حفظ سرزمین ایران دفاع كرده ام و اتفاقا با تاكید بر نگاه افراط گرایانه شهرداری در مصرف آب همانی را می گویم كه این روزها «اتیكت آبی» آقای كلانتری شده است.
آقای كلانتری كه همه دغدغه اش آب است، پردیسان را واگذار می كند به تشكیلاتی كه اینگونه بی رحمانه با منابع آبی رفتار می كندآخانی تصریح می كند: چند روزی بعد از امضای تفاهم نامه بر دوچرخه سوار شدم تا سری به پردیسان بزنم. دوستان اطلاع داده بودند كه صدها كارگر شهرداری به پردیسان ریخته اند. همین كه چند قدم رفتم آثار طبیعت زدایی از پارك طبیعت پردیسان را دیدم. تمامی گیاهان خودرویی كه پای درختچه های كاشته شده حاشیه خیابان مركزی پارك بود را كنده بودند. بیشتر آنها گونه های تابستانه و پاییزه مانند Cynodon، Polypogon، Bothriochloa، Setaria، Chenopodium و غیره بودند. كارگران لباس های سبز نویی داشتند كه نام شركت «سبز پردیسان راگا» روی آن نوشته شده بود. در حالی كه از تفاهم نامه سازمان محیط زیست با شهرداری كمتر از ۵ روز نگذشته بود، چگونه به این سرعت شركتی درست شد و صدها كارگر آماده شدند و كارشان را آغاز كردند؟ اغلب هم كارگران مهاجری بودند كه احیانا حقوق چندانی هم نمی گیرند.
وی ادامه می دهد: هر چه می رفتم حجم گیاهانی كه كنده شده بود بیشتر بود. كارگران شاد و شنگول و سرپرستان آنها هم با موبایلی در دست به كار آنها نظارت داشتند تا حتی یك گیاه سبز در باغچه ها نباشد. احیانا با پاك سازی آنها می خواهند به زودی انواع گیاهان زینتی را بكارند تا به مردم هم نشان دهند كه شهرداری چه به فكر شماست.
این استاد محیط زیست می گوید: به یكی از كارگران گفتم چند بار در روز به چمن ها آب می دهید؟ گفت یك بار. گفتم چقدر طول می كشد؟ گفت از ساعت ۸ بامداد تا ۲ بعد از ظهر. یعنی ۶ ساعت فواره با فشار در حال آبیاری است تا لكه های سبزی كه شما در اطراف این اتوبان ها می بینید سبز بماند. حالا آقای كلانتری كه همه دغدغه اش آب است، پردیسان را واگذار می كند به تشكیلاتی كه اینگونه بی رحمانه با منابع آبی رفتار می كند.
با خرج نكردن می توانیم پارك پردیسان را حفظ كنیم نه با خرج كردن!
آخانی اخطار می دهد: طبیعی است كه با مبلغ ۳۰۰ میلیارد تومان كه برای بهسازی پارك پردیسان در نظر گرفته شده، بقیه پردیسان هم از بین خواهد رفت و تبدیل به پارك شهری می گردد. فهم اكولوژیك در دنیای امروز تاكید می كند كه باید از دستكاری طبیعت خودداری شود. با خرج نكردن می توانیم پارك پردیسان را حفظ كنیم نه با خرج كردن. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می گوید این سازمان به علت فقر و مستضعف بودن پارك پردیسان را به شهرداری واگذار می كند. این همان موضوعی است كه با آن مشكل داریم. مگر قرار است در پردیسان چه اتفاقی بیفتد كه به این مبلغ بالا نیاز است؟
سازمان حفاظت محیط زیست خود باید از پارك پردیسان حفاظت كند تا نگاه اكولوژیك در حفاظت از پردیسان اعمال شودوی تاكید می كند: سازمان حفاظت محیط زیست خود باید از پارك پردیسان حفاظت كند تا نگاه اكولوژیك در حفاظت از پردیسان اعمال شود. با اقدامات شهرداری تهران در پارك پردیسان، میزان رجوع به این مكان افزایش می یابد. همین مبحث به معنای از بین رفتن پارك است. پردیسان ظرفیت خاصی دارد و این ظرفیت طی سال ها بین مردمی كه از این پارك استفاده می كنند و امكانات پارك به تعادل رسیده است.
آخانی در انتها با اشاره به سخنان كلانتری كه گفته بود سازمان محیط زیست توان كافی برای اداره این پارك را ندارد می گوید: سازمانی كه نمی تواند ۱۷۰ هكتار را در تهران آن هم در محل استقرار ساختمان مركزی خودش مدیریت كند چه تضمینی وجود دارد كه بتواند از ۱۲ درصد مساحت پرارزش كشور حفاظت كند؟