مرگ تدریجی تالاب هورالعظیم از حق آبه پرداخت نشده تا آتش سوزی و استخراج نفت
به گزارش گل پیچ تالاب هورالعظیم بزرگ ترین تالاب مرزی کشور که در غرب استان خوزستان و در مرز ایران و عراق واقع شده است، این روزها با مشکلات گوناگونی برای ادامه بقا دست و پنجه نرم می کند؛ از حق آبه هایی که توسط وزارت نیرو پرداخت نشده تا وقوع آتشسوزی و خشک کردن بخش هایی از آن به منظور استخراج نفت. حالا حال این اکوسیستم تالابی تشنه و زخمی همینطور جانداران آن خوب نیست.
به گزارش گل پیچ به نقل از ایسنا عدم پرداخت حق آبه تالاب ها طی سالهای قبل همیشه محل مناقشه و کشمکش بین سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو برای سیراب کردن این اکوسیستم های آبی بوده و به یکی از چالش های اساسی محیط زیستی تبدیل گشته است. تابستان سال جاری همزمان با حاکمیت خشکسالی بر مناطق مختلف کشور، نقش حیاتی حق آبه تالاب های کشور خصوصاً هورالعظیم با انتشار تصویرهایی از تلفات آبزیان و گاومیش ها در گل و لای بجای مانده از بخش های خشک شده این تالاب بیش از پیش نمود پیدا کرده است.
حال پنج روز است که بخش عراقی این تالاب در آتش می سوزد و دود آن به شهر رفیع از توابع هویزه نیز رسیده است و آخرین اخبار حاکی از سوختن ۳۰۰ هکتار از این تالاب در خاک عراق است اما این اولین باری نیست که طی سال جاری این تالاب چه در بخش عراقی و چه در بخش ایران گرفتار حریق شده است. خرداد ماه امسال همزمان با آتش سوزی بخش عراقی تالاب هورالعظیم در بخش ایرانی این تالاب نیز حریقی رخ داد که مساحت آن بیش از۳۰۰۰ هکتار عنوان شد.
مسعود امیرزاده - عضو کارگروه آب شورای هماهنگی شبکه ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور- با اشاره به این که تالاب هورالعظیم یک اکوسیستم درحال فشار و شکننده است، به ایسنا می گوید: وضعیت تالاب هورالعظیم نشان میدهد که طی دهه های گذشته این اکوسیستم را مختل کرده ایم؛ از وقوع آتش سوزی اراضی این تالاب تا پرداخت نشدن حق آبه، همگی این تالاب را تحت فشار زیادی قرار داده این در حالیست که برای حفظ و احیای یک اکوسیستم تالابی باید تلاش شود تالاب به همان شرایط طبیعی و پهنه اصلی خود بازگردد.
اظهارات احمدرضا لاهیجان زاده - معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست- در برنامه «درنگ تنهایی» که ۲۵ تیرماه از شبکه اول سیما پخش گردید، درباره خشک کردن هورالعظیم در سال ۸۹ آن هم با مجوز یکی از شوراهای بالادستی امنیتی به نفع شرکت نفتی چینی موج جدیدی از انتقادات را برانگیخت. لاهیجان زاده در این برنامه اظهار داشته بود: "مطالعات دقیقی را شرکت اینپکس ژاپن انجام داده بود و برمبنای آن تمام تاسیسات باید کارش را در آب انجام می داد اما در دهه ۸۰ فعالیت شرکتها و پروژه های نفتی ژاپنی را ممنوع کردند و شرکت های چینی وارد عمل شدند. اتفاق ناگوار زمانی رخ داد که در سال ۸۹ مجوز داده شد که شرکت های چینی در محیط غیرآبی کار کنند. محیط زیست در آن دخالتی نداشت."
او اضافه کرده بود: "در آن مقطع توانستند مجوزی را از یکی از شوراهای بالادستی امنیتی بگیرند که اجازه این کار را به آنها بدهد البته سازمان حفاظت محیط زیست کاملا مخالف بود. از آن زمان درگیری بین سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نفت آغاز شد و این درگیری به قوه قضاییه کشیده و به حکم قضایی و بازشدن دریچه ها منجر گردید. این پیگیری های حقوقی در حدود یک سال و نیم به طول انجامید."
شرکت مهندسی و توسعه نفت -که عملیات توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی و جنوبی توسط آن انجام می گیرد- بعد از صحبت های لاهیجان زاده اعلام نمود که "نفت هیچ دخل و تصرفی در زمینه آب هورالعظیم ندارد و حقابه تالاب باید از کرخه رهاسازی شود؛ کمااینکه صنعت نفت می تواند از حوزه تالابی نیز همانند دریا نفت برداشت کند و بحث خشکاندن هور به سبب اجرای پروژه های نفتی موضوعیت ندارد. "
همچنین شرکت ملی نفت ایران در گزارشی بدون اشاره به نقش تاسیسات نفتی و آثار مخرب آن بر اکوسیستم های تالابی دلیلهای اصلی تغییر در مساحت تالاب هورالعظیم را مواردی همچون راه اندازی سد و کانال در کشورهای همسایه، تغییرات ناشی از جنگ تحمیلی، قرار گرفتن استان خوزستان در منطقه بیابانی و تاثیر فرسایش بادی و شن روان بر ۷۰۰ هزار هکتار از اراضی، نداشتن طرح آمایش سرزمین و تغییرکاربری اراضی، افزایش نرخ تبخیر، ورود زه آب های شور و پساب های بهداشتی به تالاب، عدم توانایی تالاب در بازسازی و خودپالایی و کاهش بارش و رواناب های سطحی در منطقه و... عنوان کرده است.
امیرزاده در این زمینه می گوید: وقتی وضعیت و مشکلات امروز تالاب هورالعظیم را مطرح می نماییم نباید فراموش نماییم که این یک موضوع چند عاملی است و مقصر دانستن تنها یک دستگاه یا عامل گام برداشتن در مسیری انحرافی است. تمام عوامل همچون پرداخت نشدن حق آبه، انجام کارهای عمرانی تا خشک کردن تالاب بمنظور استخراج نفت به صورتی در وضعیت فعلی هورالعظیم نقش داشته اند.
او با اشاره به آثار مخربی که شرکت های نفتی بر تالاب هورالعظیم گذاشته اند، اظهار می کند: این تالاب یک هویت تحت عنوان «هورالعظیم» دارد اما شرکت های نفتی زمانی که کارهای اکتشافی خودرا در این منطقه شروع کردند علاوه بر تغییر ماهیت تالاب، حتی نام آنرا ستاندند و نامی صنعتی (میدان آزادگان) را بر آن نهادند.
شرکت های نفتی میهمانان بی آزاری برای تالاب هورالعظیم نبوده اند
این کارشناس محیط زیست برخلاف ادعاهای شرکت های نفت و پیمانکاران این میدان نفتی درباره موضوعیت نداشتن خشکاندن این تالاب برای اجرای پروژه های نفتی، تصریح می کند که مدارک خشک کردن بخش هایی از تالاب هورالعظیم جهت انجام کارهای نفتی موجود است. تالاب یک اکوسیستم یکپارچه است که حجم آب و نیزارهای اطرافش نیز در میزان و سرعت تبخیر آن اثر دارد. بدین جهت وقتی این اکوسیستم تقطیع و به حوضچه های کوچک و مجزایی تقسیم شود، آب با سرعت بیشتری تبخیر می شود و پوشش گیاهی از دست می رود علاوه بر این راه اندازی جاده های دسترسی به تاسیسات نفتی هم به جهت تخریب اکوسیستم، ایجاد آلودگی، نابودی حیات وحشی که در پهنه های کوچک آبگیری شده زیست می کنند فاجعه آفرین است. کافی است تنها یک روز به تالاب هورالعظیم سر بزنید تا با حجم لاشه های حیات وحشی که در راه این جاده ها افتاده اند، مواجه شوید بدین سبب شرکت های نفتی میهمانان بی آزاری برای تالاب هورالعظیم نبوده اند چونکه هم مداخلات داشته و هم تغییراتی به وجود آورده است که عوارض و آلودگی هایی ناشی از آن همه بر وضعیت تالاب اثر گذشته اند.
این عضو کارگروه آب شورای هماهنگی شبکه ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور اضافه می کند: تالاب هورالعظیم علاوه بر این که یک پهنه اکولوژیک است در گذشته یک سکونت گاه اجتماعی نیز به حساب می آمد اما حالا دیگر ساکنان بومی که خود از این تالاب حفاظت می کردند، این منطقه را ترک کرده اند. متاسفانه در دهه های گذشته در مقایسه بین فواید اکولوژیک تالاب هورالعظیم با سود شرکت های نفتی، ما درآمد نفتی را انتخاب کردیم چونکه ارزیابی درستی از فواید اکولوژیک این تالاب نداشتیم اما وضعیت امروز تالاب هورالعظیم، پراکنش مردم این منطقه و گرد و غبار حاصل از خشک شدن این تالاب، همگی بیان کننده این است که در دهه های گذشته در مقایسه و انتخاب خود اشتباه کرده بودیم.
به گفته این کارشناس محیط زیست، تالاب ها اکوسیستم های مفیدی هستند و حتی از جنگل هم در رتبه بالاتری از لحاظ فواید اکولوژیک قرار دارند اما در عین حال بسیار شکننده و لطمه پذیر هستند بدین سبب یک فشار غیر متعارف به تالاب می تواند منجر به فروپاشی آن شود. تصور نمی کنم که کارهای نفتی و آلودگی نفتی ناشی از آن در این تالاب راه جبرانی داشته باشد چونکه به شخصه نمی توانم تصور کنم که در تالابی با آن ضخامت کم آب حوضچه های کوچکی ایجاد و آلودگی نفتی وارد آن شود و همچنان پرندگان، آبزیان و پوشش گیاهی در این اکوسیستم بتوانند به حیات خود ادامه دهند.
او تصریح می کند: اگر شرکت های نفتی مدعی هستند که کارهای آنها صدمه ای به اکوسیستم تالابی هورالعظیم وارد نمی کند، اجازه دهند یک سلسله تحقیقات و تحقیقات کاملا بی طرفانه در این تالاب صورت گیرد تا مشخص شود طی حدود یک دهه گذشته که استخراج نفت در این تالاب انجام شده چه تعداد از گونه ها، آبزیان، پرندگان و نیزار و جگن زارهای (زیستگاه های طبیعی در مرداب ها و نواحی باتلاقی که پوشش گیاهی آن «جگن» است) این منطقه از بین رفته اند.
امیرزاده در آخر با اشاره به این که سازمان حفاظت محیط زیست کلیددار حفظ تنوع زیستی است، می گوید: سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه حفظ تالاب هورالعظیم، گرفتن حق آبه این تالاب و جلوگیری از فعالیت ها و مداخله های مخرب در این اکوسیستم که همگی جزو مسئولیت ها و وظایف این سازمان است، تعلل کرده است. هرچند همیشه تراز قدرت به سمت وزارتخانه ها و سازمان های دیگری همچون وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی و وزارت نفت بوده است. حاکمیت یا دولت سازمان حفاظت محیط زیست را عملا در اجرای نقش خود منفعل و آنرا از بدنه کارشناسی تهی کرده است حتی زمانی که این سازمان در حوزه برخی مشکلات زیست محیطی انتقاداتی وارد میکند این سازمان وادار به گذشت از حق حاکمیتی خود می شود. در چنین شرایطی دیگر چیزی از تالاب باقی نمی ماند.
منبع: golpich.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب