ذرات ریز دردسرساز

گل پیچ: وقتی ذره ای از خاک از هم می پاشد و دست باد آنرا در هوا به پرواز در می آورد، کسی اهمیتی به آن نمی دهد اما رقص میلیاردها ذره خاک در آسمان، پدیده ای نیست که بتوان چشم خودرا بر آن بست. به هوا برخاستن تک تک این ذرات نتیجه تصمیمات غلطی هستند که با پر شدن چوب خط اشتباهاتمان سراغمان آمده اند. گرد و غبار یا ریزگرد ‍‍پدیده ای است که در این سال ها، تبدیل به یکی از آشناترین معضلات زیست محیطی ایران شده است و تبعات بسیاری را در پی دارد.

به گزارش گل پیچ به نقل از ایسنا، کشور ما با قرار گرفتن در مجاورت مدار راس السرطان و با دربرداشتن پهنه های وسیع بیابانی از اقلیمی خشک و نیمه خشک برخوردارست. مردم ایران با گذشت سال ها، راه و رسم مقابله با چالش های اقلیم بیابانی را آموخته اند اما در سالهای اخیر چالش جدیدی به نام «ریزگرد» آسمان ایران و کشورهای همجوار را تیره کرده است. ریزگرد نیز مانند اغلب چالش های زیست محیطی هزاره سوم منشا انسانی دارد و تصمیمات اشتباه بشر، بومرنگ وار گریبان خودش را گرفته است.

ریزگرد پدیده ای است که از گرد و غبار، دود و دیگر ذره های خشک تشکیل شده است و موجب کدر شدن آسمان و کاهش دید نیز می شود. خاستگاه ریزگرد آلاینده های صنعتی، آتش سوزی جنگلها، گسترش بیابان ها، خشک شدن تالاب ها، رودخانه ها و … است و اغلب زمانی ایجاد می شود که ذرات گردوغبار و دود در هوای خشک بیشتر شود.

بروز پدیده ریزگرد شامل عوامل داخلی و عوامل خارجی می شود. بطور قطع تغییرات اقلیمی بعنوان چالشی جهان شمول، یکی از عوامل ایجاد کننده پدیده ریزگرد است اما پرداخت نکردن حق آبه تالاب ها، جنگ های خانمان سوز و از بین بردن بافت جنگلی و کمک به بیابان زایی، هر یک به مثابه مشتی است که بشر به کالبد طبیعت می زند. غافل از این که نفرین مادر طبیعت که با بی مهری فرزندان خود روبه رو شده است، به سختی گریبان آنان را خواهد گرفت.

ریزگردها درنگاه اول، موجب به وجود آمدن مشکلات جدی برای سلامتی انسان می شوند. این ذرات که اغلب اندازه ای کمتر از ۲.۵ میکرون دارند، به آسانی وارد مجاری تنفسی انسان و موجب لطمه رسیدن به دستگاه تنفسی می شوند. از طرف دیگر این پدیده موجب از میان رفتن پوشش گیاهی می شود و زندگی جانوران را به خطر می اندازد. این اتفاق به طورغیرمستقیم تاثیر خودرا روی زندگی انسان می گذارد و در طولانی مدت کل اکوسیستم منطقه در خطر نابودی قرار خواهد گرفت همین طور ریزگردها با لطمه رساندن به تاسیسات صنعتی و ماشین آلات مورد استفاده انسان، تاثیرات منفی اقتصادی خودرا نیز بر زندگی بشر می گذارد و همه این موارد، بیان کننده این مساله است که این ذرات با وجود اندازه کوچکشان، بزرگتر از آن هستند که قابل چشم پوشی باشند.

ریزگردها علاوه بر این که بطور مستقیم موجب کاهش کیفیت هوا می شوند، با کاهش کیفیت نور و قابلیت جذب آن روی برگ گیاهان از یک طرف و اختلال در گرده افشانی و تخلیه بار الکتریکی هرچند با ولتاژ خیلی کم از جانب دیگر، توانایی باروری گیاهان را کم می کنند. علاوه بر آن ریزگرد ها با تغییر در بافت خاک و برهم زدن تعادل شیمیایی آن، خاک را دستخوش تغییر اساسی می کنند که متاسفانه این تغییرات در جهت منفی رخ می دهد.

خشک شدن تالاب ها و خیزش ریزگردها

حال در شرایطی که حق آبه تالاب ها بطور کامل پرداخت نشده که بنابر پیش بینی های سازمان هواشناسی کشور، مقدار بارندگی در فصل پاییز امسال به احتمال زیاد کمتر از حد نرمال خواهد بود. کاهش بارندگی و مدیریت نامناسب بهره برداری و توزیع آب نه فقط طی یک سال اخیر بلکه سالهای متمادی موجب ایجاد بحران هایی همچون فرونشست زمین و خشک شدن تالاب ها شده است.

باتوجه به مطالعات انجام شده در سالهای اخیر، تالاب گاوخونی بعنوان یکی از کانون های بالقوه انتشار گرد و غبار شمرده می شود که فعال شدن این کانون و شدت فعالیتش به عوامل مختلفی مانند میزان آب ورودی(حق آبه)، میزان بارندگی، رطوبت در بافت سطحی خاک و همین طور سرعت و جهت باد خواهد داشت.

بدیهی است که مسئولان محیط زیست ایران در کنار مدیران بخش انرژی، با اطلاع از وضعیت جغرافیایی و توپولوژی فلات ایران، باید از خشک شدن بیش از پیش کشور و از میان رفتن اندک رطوبت باقی مانده در گلوی خشک آن جلوگیری نمایند اما خشکسالی ها و نحوه مدیریت در گذشته باعث شده است تا هرچند وقت یک دفعه با تصاویر خشک شدن تالاب دیگری مواجه شویم و از روز بعد ذرات خاکی که باید در بستر تالاب باشند، بلای جان طبیعت شوند.

همچنین کشاورزی و دامداری غیراصولی و عدم استفاده مناسب و کافی از آب های سرگردانی مانند سیل، روز به روز به مساحت بیابان ها می افزاید و از پوشش گیاهی و زمینهای بارور می کاهد؛گیاهانی که با حفظ ذرات خاک در دامان خود، موجب می شوند زمین خشک و شکننده نشود و استقامت خودرا حفظ کند.

ریزگرد، محصول مشترک چند کشور

اگر سوزنی که به خود زدیم ما را از خواب غفلتمان بیدار کرده باشد، وقت آنست که جوالدوزی نیز به دیگران بزنیم. با آنکه نحوه عملکرد مسئولان داخلی سبب افزایش ریزگردهای داخلی شده است، اما همسایگان ما نیز در ایجاد این شرایط دخیل بوده اند. کشور ترکیه اجرای پروژه گاپ را از سال ۱۹۹۸ شروع کرد وساخت ۲۲ سد، ۱۹ نیروگاه برق و صدها کیلومتر کانال آبیاری در بخش های بالایی دجله و فرات با هدف توسعه اقتصادی منطقه آناتولی را در دستور کار قرار داد. بر اثر اجرای پروژه گاپ توسط دولت ترکیه صد درصد آب فرات و ۶۸ درصد آب دجله تحت کنترل این کشور درمی آید. اجرای این پروژه موجب به هم خوردن اقلیم کشورعراق می شود که این وضعیت روی ایران نیز موثر است و کشور ما نسبت به این مساله نگرانی دارد همین طور قرار بود کشور عراق با اجرای روش های مختلفی که اصلی ترین آنها مالچ پاشی است، جلوی وقوع پدیده ای مانند ریزگرد را بگیرد اما عراق هم مانند برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه درگیر جنگ شد. چه کسی زمانی که صدای گلوله در گوشش می پیچد، به محیط زیست و ریزگرد فکر می کند؟

برخی متخصصان راهکار مقابله با مشکل گرد و غبار را استفاده از مالچ یا خاک پوش می دانند. مالچ بعنوان پوششی غیرزنده از حرکت ذرات ریز خاک جلوگیری و تا حدودی مشکل گرد و غبار را برطرف می کند. در سالهای قبل برای حل این مشکل از مالچ نفتی در نواحی جنوب شرق کشور استفاده شد که واکنش فعالان محیط زیست را در پی داشت. در ایران حدود ۳۵ میلیون هکتار عرصه های بیابانی وجود دارد که از این میان حدود ۵ میلیون هکتار آنرا تپه های ماسه ای می سازند. اجرای روش مالچ پاشی، در ایران نیز در دستور کار قرار گرفت اما اجرای این طرح علاوه بر این که نیازمند تکنولوژی پیشرفته ای است، عوارض جانبی دیگری نیز دارد. مالچ موجب سیاه شدن زمین و بالا رفتن حرارت آن و در نتیجه بالا رفتن حرارت منطقه می شود همین طور زمینی که روی آن مالچ پاشی انجام گرفته قابل تردد نیست.

پرویز کردوانی - پدر فقید کویرشناسی ایران - با اشاره به دردسر های اجرای مالچ پاشی گفته بود که می توان بجای آن از ریگ پاشی استفاده نمود. کشور ما پر از دشت هایی است که از ریگ پوشیده شده و حتی بادهای شدید نیز نمی توانند خاک آنها را گرفتار فروپاشی کنند. ما باید از طبیعت درس بگیریم و با ریگ پاشی در زمین هایی که خاک سستی دارند، آنها را تثبیت نماییم. این روش تا به امروز در جهان بی سابقه بوده است و همه از نبود تجربه جهانی در اجرای آن می گویند اما اگر قنات را ایرانیها برای نخستین بار ساختند، پس برای انجام نخستین ها نیازی به دیگران ندارند.

به گزارش گل پیچ به نقل از ایسنا کاهش مشکل گرد و غبار یا همان ریزگرد نه فقط نیازمند عزم ملی و برنامه ریزی صحیح است بلکه همکاریهای منطقه ای را می طلبد چونکه همه داخل یک کشتی نشسته ایم و شرایط نابسامان محیط زیستی یک کشور، همسایگان را نیز درگیر می کند.

منبع: golpich.ir

1400/08/09

11:59:04

5.0 / 5

646

تگهای خبر: آب , باد , بارندگی , بحران

این مطلب گل پیچ را می پسندید؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات بینندگان در مورد این مطلب

نظر شما در مورد این پست گل پیچ

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۲ بعلاوه ۳