گزارش گل پیچ؛
چوب حراج بر پناهگاه حیات وحش یخاب
پناهگاه یخاب، زیستگاه گونه های کمیاب حیات وحش که تیغ معادن سال هاست آنرا می خراشد، این روزها زمزمه واگذاری اراضی اش به گوش می رسد.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها- ندا سپاهی: کمتر از پنج سال از ارتقای منطقه شکار ممنوع یخاب به پناهگاه حیات وحش می گذرد اما بی توجهی به این زیستگاه غنی و پویا و ناتوانی در مدیریت آن، مشکلات عدیده ای را رقم زده است. یخاب که کارشناسان، از نظر تنوع زیستی به آفریقای کوچک تشبیه اش می کنند در چهار دهه گذشته با معادن سنگ و خاک، کارخانجات صنعتی و چاله زباله ها احاطه شده است.
منطقه شکار ممنوع یخاب در شهرستان آران و بیدگل در شمال شرق استان اصفهان ۲۴ اسفند ۱۳۹۵ با هماهنگی های قانونی و مطالعات انجام شده و با تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست به پناهگاه حیات وحش ارتقا یافت اما این پهنه ۲۷۱ هزار هکتاری که سیمای طبیعی اش، جلوه ای از تلاقی کویر و کوهستان، چشمه های آب خنک، تپه ماسه های روان و جنگل است و از شمال با پارک ملی کویر و دریاچه نمک قم هم مرز است، تنها با دو محیط بان محافظت می شود که هفته ای یکبار به سختی می توانند بخش هایی از منطقه را پایش کنند.
پناهگاه حیات وحش یخاب با آن وسعت و زیبایی اما از داشتن یک اتاقک محیط بانی هم محروم است و دو محافظ آن در منطقه ای که آفرودبازان هر روز با خودرو های سافاری در آن جولان می دهد، وسیله نقلیه مناسبی برای گشت و پایش و حفاظت ندارند.
ضعف در حفاظت پناهگاه به سبب کاستی های موجود و نامشخص بودن محدوده گردشگری آن در شرایطی که روزانه افراد زیادی به این منطقه سفر می کنند سبب شده بروز مشکلات زیست محیطی همچون آلودگی و آزار زیستمندان طبیعت کویر شده است.
اما حالا اداره میراث فرهنگی و گردشگری آران و بیدگل به مسئولان محیط زیست استان پیشنهاد داده «ریگ بلند» و «کویر مرنجاب» کانون توجه گردشگران، همان محلی که البته دو سال پیش یک کَل وحشی از ترس تعقیب و گریزِ بی رحمانه ۲ آفرودسوار بر اثر ایست قلبی تلف شد، از پناهگاه حیات وحش جدا و برای سرمایه گذاری به افراد متقاضی واگذار شود.
پیشنهاد خارج کردن ریگ بلند و کویر مرنجاب از پناهگاه
در همین پیوند، محمدجواد عبدلی، کارشناس حوزه سرمایه گذاری و گردشگری اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان آران و بیدگل به خبرنگار مهر می گوید: برخی افراد خواهان سرمایه گذاری در این منطقه هستند و قسمتی از پناهگاه را که ما پیشنهاد دادیم جدا شود در حاشیه و نقطه پایانی پناهگاه قرار دارد و فاصله آن با کوه های یخاب حدود ۷۰ کیلومتر است؛ «ریگ بلند» و در ادامه آن «دماغه پونک» با نقطه مرکزی و حساس پناهگاه بسیار فاصله دارد.
او با اشاره به این که مناطق یاد شده، هدف گردشگری ست، می افزاید: این جا همیشه خصوصاً در روزهای تعطیلات و آخر هفته ها مملو از توریستهایی است که کمپ دارند یا با خودرو های سافاری ورزش های هیجانی می کنند در صورتیکه حالا هیچ سرمایه گذاری در این مناطق نیست و هیچ خدماتی به گردشگران ارائه نمی گردد.
کارشناس حوزه سرمایه گذاری و گردشگری اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان آران و بیدگل با اعلان اینکه واگذاری مناطق حفاظت شده طبق ضوابط و بخشنامه، غیرقانونی می باشد، خاطرنشان می کند: اگر این بخش از پناهگاه جدا شود متقاضیان می توانند در آنجا سرمایه گذاری کنند تا خدمات مناسب به گردشگران ارائه شود چونکه اکنون در این مناطق آب، برق و سرویس بهداشتی نیست و افراد به محیط زیست و پوشش گیاهی اراضی ملی آسیب می زنند اما کسی یا ارگانی حتی محیط زیست که باید حفاظت کند، از ورود آنها جلوگیری نمی کند.
عبدلی می گوید: اداره محیط زیست از سال ۱۳۹۶ که یخاب به پناهگاه ارتقا یافت تا حالا طرح مدیریتی این منطقه را تهیه نکرده است در صورتیکه از هنگام ارتقا یخاب باید طرح مدیریتی آن و زون گردشگری منطقه مشخص می شد و تهیه این طرح وظیفه محیط زیست است. نمی توان سال ها به امید اعتبارات دولتی طرح مدیریتی منطقه را بلاتکلیف گذاشت.
او با اعلان اینکه پناهگاه یخاب نیاز به ساماندهی دارد، اظهار می کند: در جلسه ای که در فرمانداری با حضور دستگاه های مرتبط همچون منابع طبیعی و محیط زیست مدتی پیش انجام شد برای رفع اشکال، به مسئولان محیط زیست پیشنهاد خارج کردن قسمتی از این پناهگاه را دادیم و آنها هم خودشان موافق بودند و گفتند این درخواست را به شورای عالی محیط زیست ارسال نمایند اما هنوز در حد پیشنهاد است و اقدام خاصی نشده است.
او با اشاره به این که تا حالا حدود ۱۰ نفر اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی سرمایه گذاری برای گردشگری در پناهگاه یخاب بودند، می افزاید: ۹۹.۵ درصد از متقاضیان سرمایه گذاری در این عرصه، افراد بومی این شهرستان هستند که برای محدوده کویر مرکزی «کویر مرنجاب»، «بند ریگ»، «دماغه پونک» و «سیازگِه» ابوزیدآباد در بخش کویرات آمده اند اما به سبب شرایط و ضوابط امکان واگذاری اراضی پناهگاه وجود ندارد.
محیط زیست: طرح گردشگری در «ریگ بلند» ندادند
در این باره بهروز ستایش، رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان هم در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار می کند: در صورتی با طرح های گردشگری می توانیم موافقت نماییم که حساسیت زیستگاهی ایجاد نکند و مانند بوم گردی نیازی به ساخت و ساز زیاد یا درخواست واگذاری زمین نداشته باشد.
او در عین حال می گوید: از طرح گردشگری در «ریگ بلند» استقبال کردیم که اگر شرایط ما را در طرح لحاظ کنند مجوز صادر می شود اما تا این لحظه طرحی برای گردشگری در ریگ بلند به محیط زیست ارائه نشده است.
ستایش می افزاید: واگذاری زمین برای طرح گردشگری، ممنوعست و ما چنین اختیاری نداریم و به همین دلیل تا حالا با طرح هایی هم مخالفت شده است یا اگر با پروژه ای موافقت شده ممکنست زمین، ملک شخصی یا مستثنیات باشد که می توان بصورت محدود برای گردشگری یا بوم گردی واگذار کرد و مرجع آن کمیته طبیعت گردی سازمان حفاظت محیط زیست است که در این زمینه تصمیم گیری می کند اما اگر شرط سرمایه گذاری واگذاری زمین باشد ما نمی توانیم.
یخاب مستعد گردشگری پایدار
اما میلاد لطیفی، کارشناس محیط زیست که در سالهای اخیر همراه با همکارانش درباره پناهگاه حیات وحش یخاب دو مقاله پژوهشی نوشته و تورهای حیات وحش در این منطقه برگزار کرده است، به خبرنگار مهر می گوید: منطقه یخاب یکی از آماده ترین مناطق برای گردشگری حیات وحش، «Incoming» یا تورهای ورودی برای توریستهای خارجی و بوم گردی است در صورتیکه خیلی از مناطق حفاظت شده کشور بستر مناسبی برای اکوتوریسم ندارند.
او می افزاید: بسیاری از گردشگران اکنون کویر ابوزیدآباد یخاب را می شناسند و روزانه حدود ۲۰ تا ۳۰ خودرو آفرود در این منطقه تردد می کنند و اقامتگاه ها همیشه از یک ماه قبل رزرو شده است در صورتیکه این نوع گردشگری تا حالا سودی برای جوامع محلی نداشته است ضمن این که نبود نظارت بر این نوع گردشگری که مسیر و مقصد مشخص در منطقه ندارد و تردد تعداد زیادی خودرو سافاری سبب آلودگی های صوتی، نوری و سایر آلودگی های زیست محیطی و صدمه به حیات وحش می شود.
این کارشناس محیط زیست با طرح این پرسش که چرا نمی توانیم از ظرفیت چنین مناطقی برای مساعدت با اقتصاد جوامع محلی استفاده کنیم؟ اظهار می کند: اگر بخواهیم منطقه ای را حفاظت نماییم بدون کمک جوامع محلی امکان پذیر نیست؛ بدین جهت از ظرفیت گردشگری پایدار در یخاب می توان بعنوان اهرم حفاظت از منطقه بهره برد و با مشارکت جوامع محلی و ایجاد تورهای گردشگری و با یک مدیریت خوب هم می توان از گونه های حیات وحش حفاظت کرده و اقتصاد جوامع محلی را هم تامین کرد.
لطیفی با اعلان اینکه مردم بومی منطقه یکی از ذی نفعان حفاظت هستند، ادامه می دهد: حفاظت از تنوع زیستی و حیات وحش را نمی توان تنها وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست دانست چونکه این سازمان بدون مشارکت جوامع محلی نمی تواند به خوبی منطقه را حفظ کند؛ بدین جهت پیشنهاد می دهم مسئولان محیط زیست و میراث فرهنگی و گردشگری با همکاری دهیاری و جوامع محلی برای منطقه یخاب یک برنامه گردشگری با رویکرد اکوتوریسم تهیه کنند. از طرف دیگر باید منطقه حفاظت شده یخاب را مانند سایر پارک های ملی و مناطق حفاظت شده، برمبنای ظرفیت ها، زون بندی و محدوده گردشگری آنرا تعیین کرد و در امر حفاظت همه دستگاه های اجرائی همچون منابع طبیعی و نیروی انتظامی هم همکاری داشته باشند.
آفریقایِ کوچکِ ناشناخته
او با اشاره به نتایج پژوهش در این منطقه و مقاله دوم با عنوان بررسی تنوع زیستی کویر مرکزی ایران با رویکرد توسعه اکوتوریسم، می گوید: نتایج ۲۴ بازدید میدانی در مدت ۲ سال در پناهگاه یخاب نشان داد این منطقه مستعد گردشگریست و در طول این مدت بیش از ۱۰۰ گونه پرنده، ۲۲ گونه پستاندار و ۲۰ گونه خزنده شناسایی شد که این آمار مربوط به مطالعات ما تا یک سال پیش است در صورتیکه اگر تحقیقات بیشتری در پناهگاه یخاب صورت گیرد بی گمان گونه های زیستی بیشتری شناسایی خواهد شد.
این کارشناس محیط زیست با اعلان اینکه پناهگاه حیات وحش یخاب در مجاورت مناطق حفاظت شده خارو و کوه بزرگی، گذرگاه گونه های پستاندار مانند پلنگ، یوز آسیایی، جِبیر، گور ایرانی و انواع گربه سانان است، خاطرنشان می کند: از هشت گونه گربه سان ایران، پنج گونه گربه شنی، پلنگ، یوزپلنگ آسیایی، گربه وحشی و کاراکال مشاهده شده است و بدین جهت می توان یخاب را آفریقای کوچک نامید.
به گفته این کارشناس محیط زیست تیم پژوهشی آنان در مدت یک سال گونه کاراکال را ۶ بار در پناهگاه یخاب مشاهده کرده اند.
ریگ بلند زیستگاه گونه های کمیاب حیات وحش
لطیفی با اشاره به این که منطقه ریگ بلند فون خزندگان باارزش است، می افزاید: در تور خزندگان که با مؤسسه خزنده شناسی ایرانیان دو سال پیش برگزار کردیم بیش از ۲۰ گونه خزنده در محدوده تپه های ماسه ای ریگ بلند مشاهده کردیم همچون انواع مارها مانند «کورمال تاتاری» و بزمجه که مستند نگاری شد. در بازدیدی که از منطقه ریگ بلند داشتیم، بیش از ۱۵۰ بار «گکوی دُم پهن کایزرلینگ» را مشاهده کردیم که بسیار زیبا است و در کنترل آفات منطقه نقش مهمی دارد؛ همین طور «آگامای چابک» یا گونه آندمیک (بومی) «اسکینک ماری مرنجاب» در این منطقه زیست می کنند.
او با اعلان اینکه ریگ بلند مرنجاب تا سیازگِه ابوزیدآباد نخستین و تنها منطقه ای در جهان است که اسکینک ماری را می توان دید، اظهار می کند: ریگ بلند و تپه های ماسه ای یخاب یکی از مناطق غنی تنوع زیستی است که خیلی از گونه های جانوری کم نظیر و پرندگان ارزشمندی مانند هوبره را درآنجا مشاهده و تصویربرداری کردیم؛ ریگ بلند زیستگاه هوبره است.
این عضو انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم اضافه می کند: سه گونه از پرندگانی که در یخاب مشاهده شده اند همچون هوبره در فهرست قرمز گونه های در خطر انقراض اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت ( IUCN) است و بدین جهت بسیار باید مراقب اینگونه کمیاب باشیم چونکه این پرنده بسیار حساس است اما متأسفانه آفرودها زیستگاهش را نابود می کنند.
لطیفی با اشاره به وجود پرندگان شکاری مانند گونه باارزش سارگپه استپی، باقرقره، سارگپه پا بلند و عقاب طلایی یخاب، می افزاید: در شهرستان آران و بیدگل از عقاب دریایی دم سفید که از ارزشمندترین پرندگان ایران است، برای اولین بار تصویر برداری کردیم؛ اکنون پناهگاه یخاب پویا است اما اگرتنوع زیستی آن حفاظت نشوند و بهر دلیلی از طبیعت حذف شوند، زنجیره اکولوژیکی یخاب از بین می رود.
صدور مجوز برای معدن خاک صنعتی در قلب یخاب و تهدید چشمه های آب
به گزارش گل پیچ به نقل از مهر، مشکلات پناهگاه حیات وحش یخاب فقط به موضوع جدا کردن نوار ریگ بلند از این منطقه ختم نمی شود؛ اداره کل محیط زیست استان اصفهان بتازگی با مجوز اکتشاف معدن خاک صنعتی (فلدسپات) در مساحت ۲۲ هکتار قلب این پناهگاه موافقت کرده اما فعالان محیط زیست در شهرستان آران و بیدگل می گویند این اداره برای دو محدوده معدنی به اشتباه با ۲۲۲ هکتار موافقت کرده است موضوعی که محمد سرجوقیان معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان آنرا رد می کند و به خبرنگار مهر می گوید: این سازمان با موافقت اداره محیط زیست برای بهره برداری از معدن خاک صنعتی (فلدسپات) در پناهگاه حیات وحش یخاب در سطح ۲۲ هکتار مجوز صادر کرده است.
به گفته او قسمتی از مجوز صادر شده برای این معدن مربوط به یک معدن قدیمی متروکه پایین تر از معدن جدید است که با یک دیگر ادغام شده و برای آنها یک مجوز صادر گردیده است که مجوز اکتشاف این دو محدوده به پیش از ارتقا منطقه در سال ۱۳۹۶ بر می گردد.
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان می گوید: این ۲۲۲ هکتار که شائبه به وجود آورده است، احتمال دارد مربوط به پروانه اکتشاف باشد یا این که محدوده معدنی را در این مساحت به مزایده گذاشته باشیم درحالیکه با بهره برداری در ۲۲ هکتار موافقت شده و بهره بردار حالا موظف است در سطح ۲۲ هکتارِ مورد موافقت، کار کند.
اما آنطور که فعالان محیط زیست به خبرنگار مهر می گویند: معدن در بهترین موقعیت پناهگاه حیات وحش یخاب، در فاصله بیست متری چشمه «ازگو» و فاصله صد متری برکه و زیستگاه «کوشکو» قرار دارد و در مجوز محیط زیست برای این معدن، حریم چشمه ها و منابع آبی پناهگاه در نظر گرفته نشده است.
به گفته آنان با فعالیت این معدن، دو منبع آبی پناهگاه که زیستگاه پرندگان کنارآبزی زیستگاه مانند «حواصیل»، «دودوک»، «کشیم»، «اگرت»، «بوتیمار»، «کبک» و دوزیستانی مانند «وزغ رنگارنگ» و گربه سانانی کمیاب مثل «کاراکال» است. عملاً از دسترس خارج می شود و با برداشت آب این چشمه ها توسط معادن و رفت و آمد افراد در این محدوده، گونه های حیات وحش از نزدیک شدن به چشمه برای آب خوردن می هراسند.
در همین پیوند بهروز ستایش رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان بدون اشاره به مسئله رعایت حریم چشمه های اطراف معدن فلدسپات، به خبرنگار مهر می گوید: صدور مجوز اولیه معدن خاک صنعتی یا فلدسپات به سال ۱۳۸۶ برمی گردد که محیط زیست با پروانه اکتشاف در محدوده ۲ هزار هکتار موافقت نمود اما مدتی بعد از صدور مجوز اکتشاف، به دو محدوده معدنی تبدیل شد که یکی از این دو به بهره برداری رسید و بعد از چند سال استفاده غیرفعال و متروکه شد. او با اشاره به این که سازمان صنعت، معدن و تجارت تصمیم داشت این معدن غیرفعال را مانند محدوده معدنی دوم به مزایده بگذارد، می افزاید: محدوده معدنی دوم که معدن خاک صنعتی یا فلدسپات است در مزایده سازمان صمت برنده شده بود که از محیط زیست برای بهره برداری استعلام کردند و ما بعد از جلسات مختلفی که درباره این پرونده داشتیم در نهایت بعد از دو سال کش و قوس سال قبل با صدور مجوز اکتشاف در سطح ۲۲ هکتار بطور مشروط موافقت کردیم. رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان ادامه می دهد: شرط های ما برای موافقت با مجوز اکتشاف این بود که سازمان صمت، معدن غیرفعال شده اولی را به مزایده نگذارد و این معدن باردیگر بهره برداری نشود؛ همین طور این دو محدوده معدنی که پیش تر مجوز ۲ هزار هکتار برای آنها صادر شده بود به ۲۲ هکتار کم شد و قرار شد مجوز بهره برداری از این معدن بعد از پنج سال باردیگر تمدید نشود. سازمان صمت این سه شرط را پذیرفت و ما به صدور مجوز اکتشاف معدن خاک صنعتی در یخاب رضایت دادیم.
شرط سرمایه گذار چینی برای معدن سِلِستین در یخاب
بجز مجوز معدن خاک صنعتی، بتازگی زمزمه های واگذاری معدن سلستین یخاب به یک سرمایه گذار چینی به گوش می رسد؛ البته طرف چینی سرمایه گذاری در منطقه را مشروط به راه اندازی واحد فرآوری در داخل پناهگاه کرده است،
به گفته معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت، برخی معادن این منطقه همچون معدن سلستین که چینی ها کار می کنند بسیار قدیمی است؛ چینی ها حضور داشتند و سرمایه گذار چینی تصمیم دارد واحد فرآوری را هم در خود منطقه بوجود آورد که اگر استعلام و موافقت محیط زیست و منابع طبیعی را بگیرند ما مجوز صادر خواهیم کرد اگر نه، باید در بیرون از پناهگاه واحد فرآوری ایجاد شود.
البته ستایش رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در پاسخ به خبرنگار مهر واگذاری معدن قدیمی سلستین را به چینی ها منتفی اعلام نمود.
به گفته او این معدن هم در فاصله حدود پنج تا ۱۰ کیلومتری معدن فلدسپات قرار دارد و سالهاست که با مجوز محیط زیست بهره برداری می شود اما بتازگی سرمایه گذار چینی قصد داشت فرآوری سِلِستین را در کنار این معدن و درون پناهگاه یخاب انجام دهد که با آن مخالفت و این برنامه منتفی شد.
پناهگاه های حیات وحش و ذخایر زیست محیطی داشته هایی هستند که در صورت هر گونه آسیب، خسارت چند هزار میلیاردی را به کشور وارد می کنند، حراست از این ظرفیت های بی بدیلی که خیلی از آنها در سطح جهان بی نظیر است همت والای دستگاه های نظارتی را می طلبد تا با دقت و درایت بیشتری نسبت به حفظ این ظرفیت ها اقدام نمایند.
منبع: گل پیچ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب