سلسله یادداشت های تبیین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

اخلاق زیست محیطی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

به گزارش گل پیچ، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نوشت: اصلاح الگو یا بهینه سازی مصرف آب و انرژی در پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و حفظ محیط زیست کشور، از اهمیت خاصی برخوردار است، علاوه بر آن تأمین هوای پاک به منظور زندگی سالم مردم در شهرها و محیط های زندگی غیرشهری و مراکز صنعتی با مدیریت و کاهش مصرف سوخت های فسیلی، کاهش شدت انرژی و بهره برداری بیشتر از انرژی های پاک و تجدیدپذیر ارتباط مستقیم دارد.

به گزارش گل پیچ به نقل از دفتر ارتباطات مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، حفظ محیط زیست همچون هوا، تنوع زیستی، ذخایر ژنتیک گیاهی و جانوری، تالاب ها، دریاچه ها، دریاها و مدیریت پایدار منابع طبیعی تجدیدپذیر همچون خاک، آب، مراتع، جنگلها و... باتوجه به قابلیت و توان بوم شناختی مناطق مختلف، از الزامات توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی در هر کشوری محسوب می شود. به سبب این اهمیت است که همه کشورهای جهان همچون ایران با عضویت در کنوانسیون ها، قراردادها و معاهدات بین المللی متعهد به اجرای برنامه های مصوب جهانی می باشند.
از آنجائیکه حفظ محیط زیست و مدیریت پایدار منابع طبیعی تجدیدپذیر، بدون همکاری و مشارکت نظام مند مردم و هماهنگی بین سازمان های ذی ربط، مقدور نیست. طبق اصل 50 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران"حفاظت محیط زیست که نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می شود، بدین جهت کارهای اقتصادی و غیره که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است". طبق سیاست های کلی منابع طبیعی مصوب 1379 هم لازم است عزم ملی برای احیاء منابع طبیعی و صیانت از منابع خاک و آب کشور ایجاد شود و اقدامات لازم برای ارتقاء فرهنگ عمومی و جلب مشارکت مردم دراین زمینه به عمل آید.
باتوجه به اهمیت این مساله است که در قسمت تدابیر پیش نویس سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، به این مهم، توجه شده و «بهینه سازی مصرف آب و انرژی، حفظ هوای پاک، حفاظت و بهره برداری پایدار از محیط زیست و منابع حیاتی همچون خاک، آب، جنگل، مراتع و تنوع زیستی و انجام کارهای زیربنایی، اقتصادی و اجتماعی به فراخور ظرفیت های بوم شناختی با رعایت حقوق و اخلاق زیست محیطی بر پایه آموزه های اسلامی» را در سند الگو پیش بینی کرده است.
در این تدبیر، بهینه سازی مصرف آب، به مفهوم اصلاح سرانه میزان مصرف آب آشامیدنی بهداشتی و سایر مصارف در قسمت های شهری، صنعتی، تفریحی و خدماتی، پیش بینی شده و باتوجه به خصوصیت ها و محدودیت های اقلیمی و حفظ منابع، آب ملی را تجدیدپذیر می داند و منظور از بهینه سازی مصرف انرژی را اصلاح میزان سرانه و چگونگی مصرف انرژِی در قسمت های مختلف مصرف (از قبیل خانگی، خدماتی، صنعتی، کشاورزی...) با تکیه بر افزایش راندمان و کاهش شاخص شدت انرژی دانسته است.
در این تدبیر، منظور از محیط زیست طبیعی و منابع طبیعی تجدیدپذیر، نظیر آب، خاک، جنگل، مرتع، تالاب و دریاچه و سایر منابع زیستی است که می توانند به عنوان ذخایر اقتصادی مورد استفاده قرارگیرند.
هدف از محیط زیست انسانی؛ محیط زیست در شهرها، روستاها و سایر مناطق است که در اثر فعالیت و زندگی انسان، گرفتار تغییر و تحول می شود و تحت تاثیر آلودگی های مختلف (نظیر مصرف سوخت های فسیلی و تولید پسماند، ضایعات و زباله های شهری، بیمارستانی، صنعتی و...) قرار دارند.
منظور از تنوع زیستی؛ کلیه گونه های گیاهی و جانوری متنوع در کره زمین و یا در یک زیستگاه طبیعی، در یک کشور است که برای ادامه حیات انسان و سایر جانداران، بسیار مهم و مورد نیاز است.
هدف از کارهای زیربنایی؛ کارهایی است که بناهای اساسی، پایه ای و زیرساختی را، جهت تسهیل و یا تکمیل سایر فعالیت ها، همچون کارهای اقتصادی و اجتماعی، در یک کشور، شهر یا منطقه فراهم می آورد.
منظور از ظرفیت بوم شناختی؛ ظرفیت و یا توان بوم شناختی یک منطقه، شامل انواع گونه های گیاهی، جانوری و منابع زیستی که وجود آنها برای ادامه حیات انسان و موجودات زنده در بلندمدت لازم است.
هدف از حقوق و اخلاق زیستی؛ مجموعه قواعد در رابطه با حفظ محیط زیست و روابط انسان و محیط زندگی و همینطور اصول اخلاقی حاکم بر تعاملات انسان با محیط زیست میباشد.
در بررسی تدبیر فوق، با دیگر بخش های الگو، در پیش نویس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در قسمت افق الگو آمده است: افق الگو که چشم انداز پنجاه ساله کشور را ترسیم می کند -در سطحی کلی تر- به این مساله پرداخته است. در افق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به گزاره " سلامتِ محیط زیست و پایداری منابع طبیعی، آب، انرژی، امنیت غذایی و نظام سکونت گاهی و توزیع جمعیت برمبنای آمایش سرزمینی، با حداقل نابرابری فضایی در کشور فراهم می گردد " اشاره شده است که این تدبیر برای تحقق "پایداری منابع طبیعی، آب و انرژی" که در افق الگو آمده، بسیار مهم و از اهمیت خاصی برخوردارست.
همینطور این تدبیر، با مبانی نظری جهان شناختی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که بیان می کند: «خداوند جهان مادی را در خدمت انسان قرار داده، تا امانتدار و آبادگر آن باشد. اگر انسان آگاهانه و عادلانه در راه تحقق اهداف الهی گام بردارد، نیازهای مادی اش برآورده خواهد شد.» ارتباط دارد. به علاوه این تدبیر با مبانی عملی الگو، یعنی اصل "بهره برداری امانت دارانه و بهینه از منابع زیستی و طبیعی با تأمین عدالت بین نسلی و تاب آوری و رعایت آستانه های زیستی. " ارتباط تنگاتنگ دارد.
از این گذشته، هر جامعه، متناسب با اوضاع، فرهنگ و خصوصیت های بافتی و محتوایی خود، با انواعی از مشکلات و مسائل روبه رو است که آثار نامطلوبی بر فرایند پیشرفت آن دارد. شناخت این عوامل می تواند مسیر حرکت جامعه را به سمت ترقی و تکامل، هموار سازد بنابراین، شناخت و حل این مسائل، نقش مهمی درتحقق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دارد.
باتوجه به موقعیت اقلیمی خشک ایران، که حدود 90 درصد از کشور را مناطق خشک تشکیل می‏دهد و عرصه های وسیعی از آن، نواحی مختلف کویری و بیابانی است. وبنا به یک تعریف کلی، در مناطق خشک، تبخیر و تعرق، بیش از نزولات جوی است. به بیان دیگر، در این محیط ها، بیلان آب، منفی است؛ چون که بواسطه درجه حرارت بالا و خشکی هوا، تبخیر و تعرق از سطح خاک و گیاه، از بارندگی فزونی می گیرد. به سبب کمی بارندگی، پوشش گیاهی در این مناطق، فقیر و پراکنده است و حیات وحش و گیاهان، بستگی به نزدیکی وجود منابع کوچک و بزرگ آب، دارند. بارندگی ها در این مناطق، بسیار نامنظم و بعضاً با شدت زیاد است که به طور عمده به سبب نبود پوشش گیاهی کافی و اقدامات مدیریتی، سبب وقوع سیلاب های مخربی می گردد.
منابع آلوده کننده خاک و آب وهوا و عوامل تشدیدکننده فرایند آلودگی ها و شرایطی که انتقال این آلودگی ها را - در مراحل مختلف تولید تا مصرف- تسهیل می کند، سبب شده که فاکتورهای سلامت غذا و شرایط زیست محیطی و محقق نشدن آن، آثار جبران ناپذیری را بر سلامت نسل حاضر و نسل های بعدی بر جای خواهد گذاشت. همینطور مشکلاتی که در روش های اداری و اجرایی و در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و حقوقی در زمینه آب، محیط زیست و منابع طبیعی در سطوح مختلف مطرح است، ناشی از عدم حاکمیت قانون، فقدان مشارکت ذی نفعان، عدم کارایی ساختارهای موجود، پراکندگی مسئولیت ها و ناکافی بودنِ اقداماتی است که بتواند امکان مدیریت صحیح منابع و مصارف کشور را فراهم نماید. علاوه بر آن، هماهنگی و درک لازم در برنامه ها و سیاست ها و وظایف سازمان های اجرایی و همینطور قوای سه گانه نسبت به موضوع، وجود ندارد.
همچنین، فاصله بسیاری بین امکانات مربوط به حمل و نقل و ارتباطات در مناطق شهری با مناطق روستایی وجود دارد و در صورتیکه شبکه حمل و نقل و ارتباطات، فعالیت خدماتی- اقتصادی چشم گیری به حساب می آید، امکاناتی که در این رابطه به خدمت گرفته می شوند نیز، اغلب با اقتصاد شهری، گره خورده است و این مساله خود به عنوان دلیلی برای نقص امکانات رفاهی، بهداشتی، آموزشی، فنی و فرهنگی در روستاها و جذب جمعیت روستایی به مناطق شهری است. به جز موارد معدودی، جای وجود شبکه منظمی برای خدمات ارتباطی و حمل و نقل کالاها و تولیدات روستایی به نحوی که مناطق مختلف تولید و توزیع و مصرف را بصورت سازمانی واحد و مقتدر به یکدیگر وصل نماید، خالی است و همین مشکل به نحو دیگری جابه جایی ها و سفرها از روستا به شهر و بالعکس را با هزینه ها و سختی های بیشتر مواجه می سازد.
برمبنای مطالب فوق بنظر می رسد که برخی الزامات تحقق این تدبیر، به شرح زیر باشد:
هماهنگی و انسجام بین دستگاه های مختلف در رابطه با اصلاح الگوی مصرف آب و انرژِی، تأمین هوای پاک و همینطور حفظ محیط زیست انسانی و مدیریت پایدار منابع طبیعی، با تأمین بودجه و نیروی انسانی و فناوری های مورد نیازمحیط زیست. که همچون وظایف مهم دولت و مجلس بحساب می آید.
متأسفانه هم اکنون تعدد و پراکندگی مسئولیت در دستگاه های اجرایی درحوزه محیط زیست انسانی و طبیعی و ایجاد رقابت های ناسالم بین بخشی، کم رنگ بودن نقش و مسئولیت نظام مند دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی در تدوین و اجرای برنامه های محیط زیست، دخالت بی رویه و غیرقانونی افرادیا نهادهای قدرتمند در محیط زیست، و نبود مدیریت صحیح و پایدار محیط زیست انسانی و منابع طبیعی کشور، بهینه سازی مصرف آب و انرژی را با مشکلات بسیار زیادی مواجه کرده است.
امروزه در خیلی از کشورهای موفق جهان، با هماهنگی بین دستگاه های مختلف و تدوین و اجرای برنامه های جامع و مشترک، توانسته اند با ایجاد زیرساخت های لازم در زمینه تأمین هوای پاک، در شهرها و مناطق صنعتی و حفظ محیط زیست انسانی و مدیریت پایدار منابع طبیعی موفقیت های زیادی کسب کنند که از تجارب آنان میتوان در ایران بهره مند شد.
دستاورد این تدبیر، مدیریت و اصلاح الگوی مصرف آب و انرژی، تأمین هوای پاک جهت زندگی سالم و فعال مردم در شهرها و مناطق دیگر، حفاظت محیط زیست انسانی و مدیریت پایدار منابع طبیعی تجدیدپذیر برای ادامه حیات انسان روی کره زمین، که تحقق آن ضروری و اجتناب ناپذیر است.
امرئزه کلیه کشورهای پیشرفته جهان، خویش را دراین زمینه متعهد دانسته و این مساله را در تدوین و اجرای برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی خود مورد توجه جدی قرار داده اند.
این تدبیر کلیه دستگاه های اجرایی کشور را موظف می کند، تا با هماهنگی و انسجام لازم برای اجرای برنامه های ملی و منطقه ای، با مشارکت نظام مند مردم، در رابطه با اصلاح یا بهینه سازی مصرف آب و انرژی، تأمین هوای پاک، حفظ محیط زیست انسانی و مدیریت پایدار منابع طبیعی (خاک، آب، هوا، جنگلها، مراتع، تالاب ها، دریاچه ها، تنوع زیستی و ذخایر ژنتیک گیاهی و جانوری و...) همت گمارند و اجازه ندهند حیات و سرنوشت نسل های آینده تحت تاثیر برنامه های زودبازده توسعه اقتصادی و اجتماعی در معرض تهدید قرار گیرد. اجرای این تدبیر برای تحقق "اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران" و سیاست های کلی ابلاغی در رابطه با "منابع طبیعی"، "محیط زیست"، "منابع آب"، "اصلاح الگوی مصرف" و "آمایش سرزمین" بسیار مهم و لازم است.

1401/08/08

12:48:32

5.0 / 5

438

تگهای خبر: آب , آلودگی , آموزش , باد

این مطلب گل پیچ را می پسندید؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات بینندگان در مورد این مطلب

نظر شما در مورد این پست گل پیچ

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۵ بعلاوه ۲